“Architecture: Form, Space and Order” là một trong những tác phẩm kinh điển của kiến trúc sư và học giả người Mỹ Francis D.K. Ching, xuất bản lần đầu năm 1979 bởi John Wiley & Sons. Cuốn sách được tái bản nhiều lần, với phiên bản mới nhất được cập nhật vào năm 2023 (tái bản lần thứ 5) nhằm phản ánh các thay đổi trong lý thuyết và thực hành kiến trúc đương đại.
Tác phẩm tập trung vào những nguyên lý nền tảng của hình khối (form), không gian (space) và trật tự (order) – ba yếu tố cốt lõi tạo nên ngôn ngữ của kiến trúc. Đây không chỉ là một cuốn giáo trình, mà còn là một bản đồ trực quan giúp người đọc hiểu được cách cấu trúc và tổ chức không gian trong kiến trúc từ góc nhìn vừa khoa học vừa nghệ thuật.
Sức hấp dẫn của “Architecture: Form, Space and Order” nằm ở tính phổ quát: nó là tài liệu nền tảng cho nhiều thế hệ sinh viên kiến trúc trên toàn thế giới, được giảng dạy ở hầu hết các trường kiến trúc uy tín, đồng thời vẫn là nguồn tham khảo hữu ích cho các kiến trúc sư hành nghề.
Bối cảnh ra đời
Francis D.K. Ching là một kiến trúc sư, nhà giáo và họa sĩ minh họa nổi tiếng với phong cách thể hiện tinh tế và khả năng diễn đạt tư duy kiến trúc bằng hình ảnh. Ông đại diện cho thế hệ kiến trúc sư – học giả chú trọng vào tư duy hình học, sự rõ ràng trong biểu đạt và mối quan hệ giữa hình thức và ý nghĩa.
Khi cuốn sách được ra đời vào cuối thập niên 1970, thế giới kiến trúc đang chứng kiến sự chuyển dịch từ chủ nghĩa hiện đại sang các trào lưu hậu hiện đại. Trong bối cảnh đó, Ching chọn cách quay về những giá trị cơ bản nhất – hình khối, tỉ lệ, ánh sáng, trật tự không gian – như một nền tảng không thể thiếu cho mọi ngôn ngữ thiết kế.
Nội dung nổi bật
“Architecture: Form, Space and Order” được chia thành nhiều phần rõ ràng, mỗi phần tập trung vào một khía cạnh cơ bản của tư duy kiến trúc:
-
Form and Space – Phân tích bản chất của hình khối, khối rắn và khoảng trống, mối quan hệ giữa hình và nền.
-
Organization of Form and Space – Giới thiệu các nguyên tắc sắp xếp không gian: tuyến tính, trung tâm, hướng trục, phân cấp và đối xứng.
-
Proportion and Scale – Trình bày khái niệm tỷ lệ trong tự nhiên, cơ thể người và kiến trúc cổ điển, gắn với cảm nhận trực quan và cảm xúc.
-
Circulation, Light, and Views – Phân tích cách chuyển động, ánh sáng và tầm nhìn định hình trải nghiệm không gian.
Điểm đặc biệt khiến cuốn sách trở thành kinh điển là cách Ching kết hợp giữa lý thuyết và minh họa: hơn 500 bản vẽ tay chi tiết, tinh tế giúp người đọc “thấy” được những khái niệm vốn trừu tượng. Mỗi trang là một sự cân bằng giữa lời giảng và hình ảnh, giữa tư duy khái quát và trực giác thị giác.
Một trong những trích dẫn tiêu biểu của Ching:
“Architecture is the thoughtful making of space.”
(Kiến trúc là hành động tạo dựng không gian một cách có suy nghĩ.)
Câu nói ngắn gọn này đã trở thành tuyên ngôn được nhiều thế hệ kiến trúc sư ghi nhớ.
Ai nên đọc
Cuốn sách là tài liệu bắt buộc đối với sinh viên kiến trúc, đặc biệt ở những năm đầu đại học – nơi người học cần hình thành tư duy không gian và cảm nhận hình thức. Tuy nhiên, người hành nghề cũng tìm thấy trong đó một sự nhắc nhớ về cội nguồn của thiết kế – nơi mọi dự án, dù phức tạp đến đâu, đều bắt đầu từ mối quan hệ giữa hình khối, ánh sáng và con người.
Với văn phong dễ tiếp cận, cấu trúc mạch lạc và hệ thống minh họa trực quan, “Architecture: Form, Space and Order” nằm ở mức dễ đọc đến trung bình, phù hợp cho cả người yêu kiến trúc muốn khám phá ngôn ngữ hình khối lẫn nhà thiết kế muốn củng cố nền tảng lý thuyết.
Kết luận
Hơn bốn thập kỷ sau lần xuất bản đầu tiên, cuốn sách của Francis D.K. Ching vẫn giữ nguyên giá trị: nó không chỉ dạy cách “vẽ” kiến trúc, mà còn giúp người đọc “hiểu” kiến trúc. Một cuốn sách mà bất cứ ai quan tâm đến không gian, hình khối và vẻ đẹp của trật tự đều nên có trong tủ sách của mình.